Aby móc mówić o odszkodowaniu z tytułu wypadku przy pracy, należy wskazać kiedy tak naprawdę mamy do czynienia z wypadkiem w pracy.
Zgodnie z ustawową definicją, wypadek przy pracy to zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą, to znaczy:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Zgodnie z ustawą z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, osoba poszkodowana w wypadku przy pracy ma prawo do świadczeń odszkodowawczych z tytułu tego zdarzenia. Aby jednak uzyskać prawo do odszkodowania, zdarzenie musi zostać uznane za wypadek przy pracy i nie mogą zaistnieć okoliczności powodujące utratę prawa do świadczeń.
Każdy ubezpieczony będący pracownikiem podlega z mocy prawa ubezpieczeniu wypadkowemu, które stanowi jeden z elementów systemu ubezpieczeń społecznych. Fundusz wypadkowy przewiduje wypłatę różnych świadczeń od jednorazowych, po te
o charakterze krótkoterminowym, aż do należności powtarzających się, mających specyfikę emerytalno-rentową.
Świadczenia, które przysługują pracownikowi z tytułu wypadu przy pracy to:
- zasiłek chorobowy – gdy niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy,
- świadczenie rehabilitacyjne – gdy po wyczerpaniu zasiłku chorobowego pracownik jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy,
- zasiłek wyrównawczy – gdy wynagrodzenie pracownika uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
- jednorazowe odszkodowanie – gdy pracownik doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
- (jednorazowe odszkodowanie dla rodziny przysługuje członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł w wyniku wypadku przy pracy)
- renta z tytułu niezdolności do pracy – gdy pracownik stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy,
- renta szkoleniowa – przysługuje osobie, którą zdaniem komisji lekarskiej nie może dalej uprawiać dotychczasowego zawodu i powinna zmienić pracę ze względu na stan – orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy,
- dodatek pielęgnacyjny – przysługuje uprawnionemu do renty z ubezpieczenia wypadkowego
- pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą wypadkową,
- (odszkodowanie od pracodawcy za utratę lub uszkodzenie Twoich własnych rzeczy, które zostały zniszczone w wyniku
A oto krótki opis wybranych świadczeń:
- zasiłek chorobowy
Pracownik zachowuje prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy. Jak wynika z art. 8 ust. 1-2 oraz art. 9 ust. 1 ustawy wypadkowej zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego należny jest w wysokości 100% podstawy jego wymiaru. Zasiłek nie przysługuje za okresy, za które ubezpieczony na podstawie odrębnych przepisów zachowuje prawo do wynagrodzenia, uposażenia, stypendium lub innego świadczenia przysługującego za czas niezdolności do pracy.
Oprócz ustawy wypadkowej, która reguluje zasadnicze kwestie dotyczące prawa do zasiłku chorobowego oraz ustalania jego wysokości, ustawodawca nakazał stosować w odpowiednim zakresie ustawę o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159 ze zm.), zwaną ustawą zasiłkową.
- zasiłek wyrównawczy
Jeżeli wynagrodzenie pracownika uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, powstałego w wyniku wypadku przy pracy, pracownik może skorzystać z zasiłku wyrównawczego. Zasady dotyczące przyznawania zasiłku wyrównawczego reguluje art. 23-25 ustawy zasiłkowej.
- świadczenie rehabilitacyjne
Gdy okres zasiłkowy okaże się za krótki na odzyskanie zdolności do pracy, ubezpieczony może ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne. Zasady jego przyznawania określa art. 18 ustawy zasiłkowej.
Pracownik nabywa prawo do świadczenia rehabilitacyjnego, jeżeli po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze jego leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Świadczenie przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, jednak nie dłuższy niż 12 miesięcy. Maksymalny okres, za który przysługuje świadczenie rehabilitacyjne, wynosi 360 dni.
O okolicznościach dotyczących stanu zdrowia pracownika oraz ewentualnym okresie niezbędnym do przywrócenia zdolności do pracy orzeka lekarza orzecznik ZUS albo w II instancji komisja lekarska tego organu. Jeżeli chodzi o wysokość świadczenia, to jak
w przypadku zasiłku chorobowego wynosi ono 100% podstawy wymiaru.
- renta z tytułu niezdolności do pracy oraz renta szkoleniowa
Przy ustalaniu prawa do tych świadczeń, odpowiednie zastosowanie ma z kolei ustawa
o emeryturach i rentach z Funduszem Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.), zwana ustawą emerytalną.
Świadczenie przysługuje niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy.
Natomiast ubezpieczony, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy, może skorzystać z renty szkoleniowej. Jest ona przyznawana na okres 6 miesięcy, który może ulec wydłużeniu na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego, nie dłużej jednak niż o 30 miesięcy.
Renta nie może być niższa niż 120% kwoty najniższego odpowiedniego świadczenia
z ogólnego stanu zdrowia.
- jednorazowe odszkodowanie
Jednorazowe odszkodowanie przysługuje pracownikowi, który wskutek wypadku przy pracy doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Ocena stopnia uszczerbku następuje po zakończeniu leczenia i rehabilitacji. Dokonuje jej lekarz orzecznik albo komisja lekarska ZUS.
- dodatek pielęgnacyjny
Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury albo renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia.
- Jak ubiegać się o odszkodowanie za wypadek przy pracy?
Jeżeli ulegnie się wypadkowi, trzeba to niezwłocznie zgłosić przełożonemu. Obowiązek ten należy do pracownika, o ile stan jego zdrowia na to pozwala. Pracodawca obowiązany natomiast jest powołać zespół powypadkowy, który ustala przyczyny wypadku.
Pracodawca, po powzięciu informacji o zaistniałym zdarzeniu, zobowiązany jest do podjęcia określonych przepisami prawa działań, a mianowicie po zabezpieczeniu miejsca zdarzenia powinien niezwłocznie przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku. Ustalenia tego dokonuje zespół powypadkowy, sporządzając protokół powypadkowy. Dokument ten zawierający ustalenia co do okoliczności i przyczyn wypadku, powinien być sporządzony nie później niż w ciągu 14 dni od dnia uzyskania informacji o wypadku. Zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca jest zobowiązany doręczyć niezwłocznie poszkodowanemu pracownikowi.
Każdy pracodawca musi płacić za swojego pracownika ZUS i z tych składek, ZUS przyznaje poszkodowanemu świadczenia. Wcześniej jednak należy udać się do lekarza orzecznika ZUS, ponieważ to na podstawie przeprowadzonego badania przyznawane jest odszkodowanie.
Aby starać się o takie świadczenie należy złożyć stosowne dokumenty. Poszkodowany pracownik w specjalnym wniosku musi m.in. podać okoliczności wypadku, któremu uległ, poinformować w jaki sposób został poszkodowany, podać świadków zdarzenia oraz załączyć opinię lekarza. Takie dokumenty medyczne są sporządzane po wypadku.
Wymagane jest również złożenie stosownych wniosków ? do ZUS lub płatnika składek:
- wniosek określający rodzaj świadczenia,
- dane identyfikacyjne płatnika składek,
- dane ubezpieczonego,
- protokół powypadkowy lub karta wypadku,
- zaświadczenie o stanie zdrowia,
- kartę informacyjną z udzielenia pierwszej pomocy,
- informacje o przebytym szkoleniu BHP,
- oświadczenie osoby, której poszkodowany zgłosił wypadek.
Ustawowe wyłączenia
Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują pracownikowi, gdy wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.
Nie otrzyma świadczeń również ubezpieczony, który znajdował się w stanie nietrzeźwości albo pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych i przez to przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. W takiej sytuacji dodatkowo płatnik składek kieruje takiego pracownika na badanie niezbędne do ustalenia zawartości alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych w organizmie.
Ubezpieczony jest obowiązany poddać się temu badaniu. Jeżeli jednak udowodni, że miały miejsce przyczyny, które uniemożliwiły poddanie się temu badaniu, nie straci prawa do świadczeń.
Co więcej, ZUS odmawia przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego w przypadku:
- nieprzedstawienia m.in. protokołu powypadkowego,
- nieuznania w protokole powypadkowym zdarzenia za wypadek przy pracy
w rozumieniu ustawy, - gdy protokół powypadkowy zawiera stwierdzenia bezpodstawne.
Jeżeli w protokole są braki formalne, wówczas organ rentowy niezwłocznie zwraca protokół
w celu jego uzupełnienia. Od decyzji ZUS można się jednak odwołać do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Odwołanie należy złożyć w ciągu 30 dni od otrzymania decyzji.
Dodatkowe roszczenia ? zadośćuczynienie !!!
Jeżeli winę za całe zdarzenie ponosi pracodawca, poszkodowany może wnioskować także o zadośćuczynienie – tym razem pochodzące z ubezpieczenia OC przedsiębiorcy.
Pracownik, który doznał krzywdy wskutek wypadku przy pracy, ponieważ firma nie zapewniła mu bezpiecznych warunków pracy, może dochodzić od niej zadośćuczynienia niezależnie od tego, czy otrzymał odszkodowanie z ZUS.
Dotyczy to głównie wypadków, do których doszło z powodu zaniedbań w kwestii bezpieczeństwa w pracy m.in. brak odpowiednich warunków BHP, niezapewnienie odzieży ochronnej, brak przeszkolenia do wykonywania konkretnych czynności wszystko to świadczy o błędzie pracodawcy, objawiającym się w niedopełnieniu przez niego należących do niego obowiązków.
Zadośćuczynienie pieniężne, o którym mowa w art. 445 § 1 k.c., ma na celu naprawienie szkody niemajątkowej pracownika, wyrażającej się krzywdą w postaci cierpień fizycznych i psychicznych spowodowanych doznanym urazem. Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał na możliwość dochodzenia roszczeń uzupełniających w stosunku do świadczeń wynikających z ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU z 2015 r., poz. 1242 ze zm.; dalej: ustawa wypadkowa).
W takich sytuacjach dochodzenia ww. roszczeń mamy do czynienia z postępowaniem cywilnym – udowodnienie winy leży więc po stronie poszkodowanego. Takie postępowanie w wielu przypadkach może być dość trudne, stąd też większość rezygnuje z podejmowania kroków na drodze sądowej przeciwko swojemu pracodawcy. Wielu jednak pracowników decyduje się oddać sprawę w ręce profesjonalnego pełnomocnika. By określić winę pracodawcy pomocne będą zarówno zeznania świadków zdarzenia, jak
i dokumentacja potwierdzająca wszelkie uchybienia w kwestii bezpieczeństwa (np. brak zaświadczenia o odbyciu kursu BHP czy innych wymaganych szkoleń).
Często odpowiedzialność pracodawcy wynika nie ze spowodowania całego zdarzenia, ale oparta jest o tzw. zasadę ryzyka – już sam fakt zdarzenia się wypadku automatycznie rodzi po stronie pracodawcy obowiązek wypłaty odpowiedniego świadczenia. Dotyczy to wszystkich zakładów “wprawianych w ruch za pomocą sił przyrody”, co w praktyce oznacza miejsca pracy, które nie byłyby w stanie funkcjonować bez energii elektrycznej, gazu, pary czy paliwa. Zasada ta znajduje więc zastosowanie w przypadku ogromnej większości działających dziś przedsiębiorstw: budowlanych, transportowych czy nawet informatycznych i dotyczy każdego, kto przebywa na ich terenie. W takiej sytuacji nie ma zatem konieczności wykazania winy pracodawcy. Wystarczy wykazać, iż wypadek miał miejsce podczas wykonywania czynności związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa – o ile zdarzenia nie spowodował albo nie przyczynił się sam poszkodowany.
Pracodawca, by wypłacić odszkodowanie, nie musi być ubezpieczony ? w takim wypadku pokrywa koszt zadośćuczynienia “z własnej kieszeni”. Jeżeli jest w posiadaniu polisy OC wniosek od razu kierowany jest do zakładu ubezpieczeń i to on staje się odpowiedzialny za realizację roszczeń poszkodowanego.
Sama wysokość odszkodowania uzależniona jest od poniesionej szkody i mowa tutaj głównie o szkodzie niematerialnej, chociażby stres związany z brakiem możliwości dalszego podejmowania pracy zawodowej, poczucie nieprzydatności społecznej, bezradność życiowa, a co za tym idzie znaczne pogorszenie sytuacji życiowej całej rodziny. Przy niewielkich szkodach szacowana wysokość odszkodowania to średnio kilka do kilkunastu tysięcy złotych. W poważniejszych przypadkach można liczyć na odszkodowanie w wysokości nawet kilkuset tysięcy, czy kilku milionów złotych.